Refleksie z lektury starej książki

Ostatnio czytam "Tai-Pan'a" James'a Clavell'a. Akcja tej napisanej w 1966 r. powieści historycznej rozgrywa się w czasie pierwszej Wojny Opiumowej (1841 rok). Nie chcę opisywać, ani recenzować tej lektury. Chcę tylko zwrócić uwagę na dwa zawarte w niej pouczające, z pozoru mało istotne detale, które mogą mogą w sposób istotny dotyczyć naszej rzeczywistości. 

1. W pewnym momencie główny bohater Dirk Struan otrzymuje pismo od dyrektora banku w którym trzymał niemal cały zgromadzony przez siebie kapitał. Bank informuje, że w wyniku intensywnego wycofywania wkładów przez klientów przestał właśnie być wypłacalny. Płaci co prawda jakieś grosze za jednego funta, co może być przeznaczone na ewentualny zakup wacików dla swej pięknej niewolnicy. Innymi słowy tytułowy Tai-Pan jest bankrutem. Informacje o tym przyjmuje z zakłopotaniem, ale samą informacje o upadku banku traktuje jako naturalną. Ma tylko pretensje do siebie, że dał namówić się na trzymanie całych oszczędności w jednym banku.
2. Wrogowie naszego bohatera zadbali już o to, aby o plajcie banku dowiedzieli się wszyscy. Nikt nie chce pożyczyć mu pieniędzy. Czyni to potajemnie pewien Chińczyk – wieloletni jego partner w interesach. Po uzgodnieniu wielkości odsetek i terminów spłat, Struan pyta Chińczyka czego jeszcze chce w zamian za udzielenie kredytu? Ten wyciąga pięć pieczęci, macza je w tuszu i odbija na uprzednio przygotowanych karteczkach. Informuje go, że jeśli ktoś przyjdzie z taką pieczęcią należy spełnić jego prośbę. Anglik pyta w jakiem czasie to nastąpi? Chińczyk odpowiada, że za dwa pokolenia. 

A teraz wnioski:

1. Jeszcze w XIX wieku, a podejrzewam, że i w połowie XX wieku, gdy powstawała ta książka, upadłość banku była czymś oczywistym i naturalnym, gdyż bank był traktowany jako normalne przedsiębiorstwo wypłacające dywidendy, ale i obarczone pewnym stopniem ryzyka. Nikomu nie przychodziło do głowy ratowanie banków. Stało się i już. Dopiero potem dowiadujemy się, że wypłacanie depozytów i doprowadzenie do upadku banku było celową robotą wrogów Tai-Pana, ale to inna historia. 
2. Upadłość nie jest końcem świata. Jest na pewno lepszym rozwiązaniem niż emisja pieniędzy bez pokrycia, która to musi skończyć się wcześniej czy później o wiele większą katastrofą. 
3. Drugi przywołany fragment odkrywa przed nami nieco z chińskiej mentalności i sposobu ich myślenia. Pokazuje czym jest trwałość i siła tej kultury. My myślimy w kadencjach zazdroszcząc zachodnim potęgom umiejętności myślenia w dekadach. Bez względu na to jak myślą europejczycy ich horyzont czasowy zamyka się w perspektywie własnego istnienia na tym łez padole. To może jest przyczyną naszych dzisiejszych kłopotów. Powstanie mechanizmu nadmiernej nadprodukcji pieniądza i pozbawienia go pokrycia w czymkolwiek to doskonały przykład naszej krótkowzroczności. Twórcy powstałego tuż przed I Wojną Światową FEDu, jeśli nawet zdawali sobie sprawę z konsekwencji tej decyzji, uznali pewnie, że proces ten będzie dotyczyć czasów bardzo odległych, bo wykraczających poza ich i ich dzieci ziemską egzystencję. Tym czasem „perpetuum mobile” emisji pieniędzy i ich pożyczania państwu, oraz spłaty powstałego w ten sposób długu poprzez pożyczanie kolejnych świeżo wyemitowanych pieniędzy dopiero teraz zaczyna przybierać znamiona katastrofy. Chińczycy natomiast potrafią myśleć w perspektywie pokoleń i to jak widać nie tylko o sprawach publicznych, ale także o strategii rozwoju rodzinnych interesów. Krótkowzroczność naszej cywilizacji zaczyna być po woli jej gwoździem do trumny. 

Swego czasu mój ojciec trafił na pewien zagraniczny bazar, na którym miał kupić określoną ilość tkaniny. Wybrał poszukiwany rodzaj i przystąpił do negocjacji o cenę. Ta zaproponowana przez sprzedawcę była wygórowana. Mój tata zaproponował cenę kilkakrotnie niższą. Polski sprzedawca natychmiast przerwałby negocjacje i puścił w stosunku do potencjalnego klienta stosowną wiązankę. Ten natomiast wyjął z kieszeni przenośny kalkulator (co było na owe czasy szczytem szpanu) i powiedział, że jest w stanie sprzedać za tę cenę tenże materiał ale w ilości 140 kilometrów. Jak widać każda nacja ma swoją specjalności i kulturowo zakorzenioną specyfikę myślenia. Coraz częściej patrząc na wyniki kolejnych wyborów i otaczającą nas rzeczywistość, zaczynam myśleć o Polakach jako o narodzie przede wszystkim totalnych frajerów.